Scroll for English
_ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΑΥΤΟΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ
Ένα ερώτημα το οποίο προέκυψε και με απασχόλησε στο πλαίσιο της αρχιτεκτονικής σχολής και ειδικά τώρα που ως τελειόφοιτη έχω αποκτήσει μια πιο σφαιρική άποψη για την αρχιτεκτονική δημιουργία είναι το εξής: Ποια είναι η σχέση του αρχιτέκτονα και του τελικού χτισμένου προϊόντος που έχει παραχθεί. Ο Martin Heidegger αναφερόμενος στο δεσμό του δημιουργού με το δημιούργημά του αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ο δημιουργός είναι η πηγή του έργου και το έργο η πηγή του δημιουργού. Κανένα από τα δύο δεν υπάρχει χωρίς το άλλο». Μια κοινώς αποδεκτή άποψη, ειδικά στους κόλπους των αρχιτεκτονικών σχολών είναι ότι ο αρχιτέκτονας είναι και οφείλει να είναι ο βασικός δημιουργός χώρου, καθώς η εκπαίδευσή του πληροί τις αντίστοιχες προϋποθέσεις. Κάνοντας μια αναδρομή στις κυρίαρχες φιλοσοφίες σχεδιασμού που έχουν εμφανιστεί και αναπτυχθεί μετά την Βιομηχανική Επανάσταση, δηλαδή στον μοντερνισμό, στον μεταμοντερνισμό και στην αποδόμηση μπορεί να εντοπίσει κανείς τη μεγάλη αδυναμία τους να καλύψουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες των χρηστών, είτε επειδή αναλώθηκαν γύρω από μορφολογικές αναζητήσεις είτε ήταν υπό την κυριαρχία δογματικών αντιλήψεων. Προφανώς δεν μπορεί να αμφισβητηθεί η συνεισφορά που είχαν στην εξέλιξη της αρχιτεκτονικής ως επιστήμης και ως πρακτικής. Ωστόσο, η αρχιτεκτονική σύνθεση και ειδικά αν μιλάμε για τον σχεδιασμό κατοικίας, οφείλει εκτός από τη λειτουργική άνεση- η οποία θα συνεισφέρει στην «εύκολη» διεκπεραίωση των καθημερινών δραστηριοτήτων- να προσφέρει ένα ψυχολογικό, ενίοτε και αισθητικό καταφύγιο για τον άνθρωπο.
Εάν πάρουμε την κλασική παραδοχή που συμβαίνει τυπικά, ο αρχιτέκτονας αναλαμβάνει να χτίσει ένα σπίτι για έναν πελάτη. Ο πελάτης αυτός που θα είναι ο μελλοντικός χρήστης της κατοικίας που θα χτιστεί, προφανώς θα κάνει κάποιες υποδείξεις στον αρχιτέκτονα σχετικά με τις ανάγκες και τις επιθυμίες του. Έπειτα ανάλογα με το πόσο τολμηρός και επεμβατικός είναι ο αρχιτέκτονας θα προσπαθήσει να συνθέσει με έναν τρόπο που θα ικανοποιεί τις ανάγκες του χρήστη αλλά θα ικανοποιεί και τη δική του-αν διαθέτει- ανάγκη να παράγει εκτός από ένα χτισμένο αντικείμενο, έναν τρόπο ζωής. Έχοντας κάνει όλες αυτές τις σκέψεις, άρχισα να αναρωτιέμαι αν τελικά ο αρχιτέκτονας σχεδιάζει για αυτόν ή για τους άλλους. Προφανώς αυτή η συζήτηση είναι πολύ μεγάλη, αλλά η αλήθεια όσο κι αν δεν θέλουμε να την παραδεχτούμε, μάλλον βρίσκεται κάπου στη μέση. Ο αρχιτέκτονας-υποθετικά- χτίζει ένα υπόβαθρο πολύ εκτεταμένο και διευρυμένο σε διάφορους τομείς και ίσως αυτό τον καθιστά να αισθάνεται κάποιες φορές αυτό που έχει ειπωθεί στο παρελθόν, ότι έχει το «χέρι του Θεού». Ωστόσο, θα αναρωτιόταν κανείς αν θα μπορούσε ο χρήστης να έχει πιο ενεργό ρόλο στο σχεδιασμό του χώρου στον οποίο θα κατοικεί και θα επαναπροσδιορίζει συνεχώς τις ανάγκες και τις επιθυμίες του, χωρίς να υποτάσσεται σε αυτό το «χέρι του Θεού», το οποίο δυστυχώς, δεν είναι αλάνθαστο.
Κάπως αυθόρμητα, μου ήρθε στο μυαλό η έννοια του σχεδιασμού και του αυτοσχεδιασμού. Μπορεί κάποιος να έχει μια γενική και κάπως αφαιρετική εικόνα για το τι είναι ο σχεδιασμός. Ο αυτοσχεδιασμός όμως δεν είναι μια πολύ γνωστή έννοια ιδιαίτερα για μια μεγάλη μάζα ανθρώπων που δεν ασχολείται με αντικείμενα που σχετίζονται με την τέχνη. Ο αυτοσχεδιασμός, αναφέρεται σε μια πιο αυθόρμητη και ελεύθερη έκφραση· είναι ένα είδος μη προσχεδιασμένης δημιουργίας. Στη μουσική ο αυτοσχεδιασμός, που είναι μια συνήθης συνθετική πρακτική, στηρίζεται στις επιτόπου αποφάσεις ελεύθερης έκφρασης. Η ελεύθερη έκφραση βέβαια δεν σημαίνει το τυχαίο ούτε το χαοτικό. Πηγάζει από τις γνώσεις, τα βιώματα, τα ερεθίσματα και τις προσωπικές προτιμήσεις. Ο αυτοσχεδιασμός δεν κάνει άρση των κανόνων της σύνθεσης (βέβαια αυτό είναι στην ευχέρεια του καλλιτέχνη, καθώς τα όρια των κανόνων είναι δυσδιάκριτα και όχι απόλυτα), αλλά επαναπροσδιορίζει αυτούς τους κανόνες, διευρύνει τα όρια και δημιουργεί νέες σχέσεις, απρόβλεπτες αλλά όχι χαοτικές.
Στην αρχιτεκτονική μπορεί κανείς να εντοπίσει μια αναλογία με τον μουσικό αυτοσχεδιασμό σε ένα πρώτο επίπεδο ανάγνωσης. Ο αρχιτέκτονας θα κληθεί να αυτοσχεδιάσει, ενδεχομένως όταν πρέπει να αντιμετωπίσει το αναπάντεχο, και όπως ο μουσικός, θα αυτοσχεδιάσει χρησιμοποιώντας τις γνώσεις του. Το δεύτερο επίπεδο αυτοσχεδιασμού, έχει να κάνει με τους χρήστες και είναι ένα είδος συμμετοχικού σχεδιασμού, ο οποίος αφήνει περιθώριο στους χρήστες να ανακαλύψουν εκ νέου τις ανάγκες τους και να έχουν ενεργό ρόλο στην αρχιτεκτονική δημιουργία. Και κάπως έτσι επιστρέφω στο ερώτημα που έθεσα στην αρχή. Το υλοποιημένο προϊόν της αρχιτεκτονικής είναι ένα τελειοποιημένο αντικείμενο; Κάποιος θα έλεγε ότι ένα κτήριο για να θεωρηθεί τελειοποιημένο θα πρέπει εκτός από την τελική υλική του μορφή, να υπάρχει και ο άνθρωπος σε αυτό. Η συμπεριφορά του ανθρώπου όμως είναι απρόβλεπτη. Όπως και οι ανάγκες και οι επιθυμίες του είναι δυναμικές. Επομένως, πως γίνεται ένα κτήριο να θεωρείται τέλειο(με την έννοια του ολοκληρωμένου) όταν υπάρχουν παράγοντες που ο ίδιος ο αρχιτέκτονας σαν δημιουργός, δεν μπορεί εύκολα να συνυπολογίσει; Σε αυτή την απορία, θα μπορούσε να απαντήσει ο αυτοσχεδιασμός.
Η Ιατρική Σχολή στις Βρυξέλλες_Lucien Kroll_1968 // Ένα συμμετοχικό, αυτοσχεδιαστικό έργο υπό την καθοδήγηση του αρχιτέκτονα Lucien Kroll βασισμένο στην ενεργό δράση των φοιτητών, οι οποίοι σχεδιάσαν τους χώρους στους οποίους θα κατοικούσαν. Αξίζει να σημειωθεί ότι την εποχή που έγινε το έργο αυτό οι φοιτητές βρίσκονταν υπό το κλίμα των κινητοποιήσεων και των εξεγέρσεων της εποχής και ενώ είχε αποφασιστεί άλλο σχέδιο, οι ίδιοι οι φοιτητές έκαναν έκκληση να αποσυρθεί, καλόντας τον Lucien Kroll να αναλάβει τον σχεδιασμό του έργου.
Πρόπλασμα που δημιούργησαν οι φοιτητές σε συνεργασία με τους αρχιτέκτονες
Εσωτερικές Απόψεις Χώρων
Φοιτητές κατά τη συναρμολόγησης διαχωριστικών τοίχων στα διαμερίσματά τους
Τμήμα κάτοψης με τον κάναβο S.A.R ο οποίος χρησιμοποιήθηκε ώστε να υπάρχει μια κατασκευαστική οργάνωση και να γίνει εφικτή η χρήση προκατασκευασμένων στοιχείων
Σχετικά με την γενική εικόνα του συγκροτήματος ο Kroll ανέφερε: "Οι μορφές των κτηρίων δεν είναι στατικές. Περπατώντας στην περιοχή, αλλάζουν συνεχώς, πάντοτε με απρόσμενο τρόπο. Τα υλικά των παραθύρων, τα χρώματά τους, οι κουρτίνες, τα μπαλκόνια και τα φυτά μεγαλώνουν την αίσθηση της πολυμορφίας. Ενισχύουν την ατομικότητα και την αυτονομία των ενοίκων και όχι την ισχύ της κεντρικής διοίκησης".
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Martin Heidegger, The Origin of the Work of Art‘, in Heidegger: Off the Beaten Track
A. Κλείδωνας, Αυτοσχεδιασμός και σύνθεση-1960-1988-Αρχιτεκτονική Θεωρία και Πρακτική σε κατ'αναλογίαν εξέταση με τη μουσική, Διδακτορική Διατριβή, Αθήνα 2015
ΕΙΚΟΝΕΣ
A. Κλείδωνας, Αυτοσχεδιασμός και σύνθεση-1960-1988-Αρχιτεκτονική Θεωρία και Πρακτική σε κατ'αναλογίαν εξέταση με τη μουσική, Διδακτορική Διατριβή, Αθήνα 2015
-------------------------------------------------
A question that arose as I studied architecture and interests me even more now that I am a senior student is this: What is the relation between the architect and the final product of his/her work. The philosopher Martin Heidegger referring to the bond that the creator has with his creation, mentions: “The creator is the source of the work and the work is the source of the creator. Neither exists without the other”. A commonly accepted view, especially within the schools of architecture, is that the architect is and should be the main creator of space, as his education meets the corresponding requirements. Looking back at the dominant design philosophies that have emerged and developed after the Industrial Revolution, namely modernism, postmodernism and deconstruction, one can identify their great inability to meet the needs and desires of users, maybe because they were consumed around morphological searches or because they were dominated by dogmatic perceptions. Obviously, their contribution to the development of architecture as a science and as a practice cannot be questioned. However, the architectural composition and especially the composition concerning the design of residence, owes to offer a psychological, sometimes aesthetic shelter for man in addition to the functional comfort, which will contribute to the "easy" execution of daily activities.
If we make the classic assumption that typically happens, the architect undertakes to build a house for a client. This client who will be the future user of the house to be built, will obviously make some suggestions to the architect about his needs and desires. Then, depending on how daring and invasive the architect is, he will try to compose in a way that will satisfy the needs of the user but will also satisfy his own - if he has - need to produce a built object but also to create a way of life. Having all these thoughts, I began to wonder whether the architect plans for him or for others. Obviously this debate is very long, but the truth as much as we do not want to admit it, is probably somewhere in the middle. The architect - hypothetically - builds a very extensive and expanded background in various fields and perhaps this makes him feel that he has the "hand of God". However, one would wonder if the user could play a more active role in designing the space in which he is going to live in. A place where he will be constantly redefining his needs and desires, without submitting to this "hand of God", which unfortunately, it is not infallible.
Spontaneously, the concept of design and improvisation came to my mind. One can have a general and somehow abstract picture of what design is. Improvisation, however, is not a well-known concept, especially for a large mass of people who do not deal with objects related to art. Improvisation refers to a more spontaneous and free expression; it is a kind of unplanned creation. In music, improvisation, which is a common synthetic practice, is based on on-the-spot decisions of free expression. Of course, free expression does not mean that it is random or chaotic. It stems from knowledge, experiences, stimuli and personal preferences. Improvisation does not remove the rules of composition (of course this is at the discretion of the artist, as the boundaries of the rules are indistinguishable and not absolute), but redefines these rules, expands the boundaries and creates new relationships, unpredictable but not chaotic.
In architecture one can trace an analogy with musical improvisation on a first level of analysis. The architect will have to improvise, possibly when he has to deal with the unexpected, and as the musician does, he will improvise using his knowledge. The second level of improvisation has to do with the users and is a kind of participatory design, which gives users the opportunity to rediscover their needs and play an active role in architectural creation. And somehow I return to the question I asked at the beginning. Is the realized product of architecture a complete object? One would say that in order for a building to be complete, in addition to its final material form, there must also be man in it, living in it.But human behavior is unpredictable. Like his needs and desires are dynamic. So how can a building be complete when there are factors that the architect himself, as creator, can not easily take into account? Improvisation could answer this question.
Comentarios